متا، غول فناوری و مالک پلتفرم‌های محبوبی چون فیسبوک، اینستاگرام و واتساپ، در آستانه یکی از مهم‌ترین و پرریسک‌ترین نبردهای حقوقی تاریخ خود قرار دارد. در پرونده‌ای موسوم به FTC در برابر متا، کمیسیون فدرال تجارت ایالات متحده با استناد به قوانین ضد انحصار، تلاش دارد این شرکت را مجبور به واگذاری دو پلتفرم کلیدی یعنی اینستاگرام و واتساپ کند.
این دادگاه که قرار است از ۲۵ فروردین در واشنگتن آغاز شود، نه تنها آینده متا را تحت تأثیر قرار خواهد داد، بلکه می‌تواند الگوی جهانی نظارت بر قدرت شرکت‌های بزرگ فناوری را نیز باز تعریف کند.
دلایل FTC؛ انحصار، افت کیفیت و آسیب به مصرف کننده
در سال ۲۰۱۲، فیسبوک اینستاگرام را با قیمت ۱ میلیارد دلار خریداری کرد؛ دو سال بعد، واتساپ با رقم خیره کننده ۱۹ میلیارد دلار به امپراتوری زاکربرگ پیوست. هرچند این خریدها در آن زمان با تایید نهادهای نظارتی همراه شد، اما از همان ابتدا تردیدهایی درباره پیامدهای ضد رقابتی آن‌ها مطرح بود.
کمیسیون فدرال تجارت ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ رسما شکایتی را علیه متا مطرح کرد و مدعی شد که این شرکت از طریق این خریدها، نه تنها رقبا را حذف کرده بلکه به شکل غیرقانونی بر بازار رسانه‌های اجتماعی مسلط شده است. به باور FTC، هدف اصلی این خریدها نه نوآوری، بلکه جلوگیری از رشد رقبای بالقوه بوده است؛ یک استراتژی پیشگیرانه برای حفظ سلطه مطلق.
در کیفرخواست تنظیم شده، FTC استدلال می‌کند که متا از طریق تمرکز بیش از حد بر بازار شبکه‌های اجتماعی، فضای رقابت را تنگ کرده و مانع ورود شرکت‌های نوآور جدید شده است. این انحصار، به زعم نهاد نظارتی، منجر به کاهش کیفیت خدمات، افزایش نمایش تبلیغات، و تضعیف حفاظت از حریم خصوصی کاربران شده است.
از نگاه FTC، مصرف کننده امروز با گزینه‌های محدودتر، تجربه‌ای ضعیف‌تر و شفافیت کمتر مواجه است. مهم‌تر از همه، این سازمان معتقد است که تنها راه بازگرداندن توازن به بازار، جدا کردن اینستاگرام و واتساپ از ساختار متا است؛ تصمیمی که اگر اتخاذ شود، تاثیراتی فراتر از یک شرکت خواهد داشت و الگویی برای برخورد با سایر غول‌های فناوری ایجاد می‌کند.
در سوی دیگر میدان، متا با تمام قدرت از موضع خود دفاع می‌کند. این شرکت معتقد است که خرید اینستاگرام و واتساپ موجب گسترش دسترسی جهانی به این پلتفرم‌ها شده و به آن‌ها امکان داده تا خدمات خود را به میلیاردها کاربر در سراسر دنیا ارائه دهند. به گفته وکلای متا، نه تنها رقابت از بین نرفته بلکه با ظهور تیک تاک، اسنپ چت و سایر اپلیکیشن‌های اجتماعی، فضای رقابت پرشتاب‌تر از همیشه است.
همچنین متا استدلال می‌کند که تصویب قانونی این خریدها توسط همان نهادهای نظارتی در سال‌های گذشته، دلیلی بر قانونی بودن آن‌هاست و تلاش برای لغو آن‌ها با تاخیر چند ساله، بر مبنای تعاریف محدود و منسوخ از بازار، عادلانه نیست. به‌ویژه با تحول فناوری و ظهور مدل‌های نوین محتوا و ارتباطات، متا معتقد است که تفسیر بازار رسانه‌های اجتماعی نیازمند بازنگری است و نمی‌توان با ابزارهای قدیمی به ارزیابی سازوکارهای جدید پرداخت.
آیا صنعت فناوری به نقطه عطف رسیده است؟
صرف نظر از نتیجه نهایی، این دادگاه بی‌تردید پیامدهای عمیقی برای صنعت فناوری خواهد داشت. اگر دادگاه به نفع FTC رای دهد و متا را مجبور به واگذاری اینستاگرام و واتساپ کند، یکی از بزرگ‌ترین تجزیه‌های شرکتی در تاریخ فناوری رقم خواهد خورد؛ رویدادی که می‌تواند مسیر فعالیت غول‌های دیجیتال را به کلی تغییر دهد و الگوی نظارت در آمریکا و سایر کشورها را بازتعریف کند.
اما اگر متا موفق شود از خود دفاع کند، این نتیجه می‌تواند به عنوان الگویی برای توجیه قدرت فزاینده شرکت‌های فناوری در تملک رقبا و گسترش نفوذشان مورد استفاده قرار گیرد. در هر دو صورت، این دادگاه آزمونی بزرگ برای قانونگذاران، نهادهای نظارتی و ساختار حقوقی ایالات متحده خواهد بود؛ آزمونی که باید تعادلی میان نوآوری و عدالت رقابتی برقرار کند.
پرونده حقوقی میان FTC و متا صرفا یک دعوی قضایی نیست، بلکه تبلور یک جدال مفهومی میان منطق بازار آزاد، منافع عمومی و قدرت بی‌سابقه شرکت‌های فناوری است. این نبرد حقوقی نه فقط آینده متا بلکه آینده تعامل دولت‌ها با قدرت دیجیتال را رقم خواهد زد. آیا دوران انحصار بی‌چون و چرای غول‌های فناوری به پایان رسیده؟ یا همچنان این شرکت‌ها با استناد به نوآوری و مقیاس جهانی، دست بالا را در تنظیم قوانین خواهند داشت؟ پاسخ این پرسش‌ها احتمالا از دل همین دادگاه بیرون خواهد آمد.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
