در ماه‌های اخیر، سرنوشت سازمان ملی هوش مصنوعی ایران به موضوعی بحث برانگیز در میان کارشناسان و فعالان حوزه فناوری تبدیل شده است. این سازمان که در دولت سیزدهم و با هدف سیاستگذاری و هماهنگی فعالیت‌های مرتبط با هوش مصنوعی در سطح ملی تاسیس شد، اکنون با ابهامات جدی درباره آینده خود مواجه است. اخبار اخیر حاکی از آن است که این سازمان ممکن است به طور کامل منحل شود و وظایف آن به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری منتقل گردد. این تصمیم در حالی اتخاذ می‌شود که بسیاری از کارشناسان، تشکیل چنین نهادی را گامی ضروری برای توسعه هوش مصنوعی در ایران می‌دانستند.
تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی: یک گام به جلو یا ساختمانی خالی؟
سازمان ملی هوش مصنوعی ایران در تیرماه ۱۴۰۲ با حضور محمد مخبر، سرپرست وقت ریاست جمهوری و معاون علمی رئیس جمهور، افتتاح شد. این سازمان بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با هدف برنامه ریزی، راهبری و نظارت بر اجرای سند ملی هوش مصنوعی ایجاد شد. سند ملی هوش مصنوعی که در دی‌ماه ۱۴۰۲ توسط رئیس جمهور ابلاغ شده بود، بر لزوم توسعه زیست بوم هوش مصنوعی در کشور تاکید داشت و سازمان ملی هوش مصنوعی به عنوان نهاد متولی این امر تعیین شد.
با این حال، از همان ابتدا این سازمان با چالش‌های متعددی رو به رو بود. عدم تخصیص بودجه مشخص، نبود ساختار سازمانی شفاف و فقدان حمایت کافی از سوی دولت، از جمله موانعی بودند که مانع از تحقق اهداف این سازمان شدند. به رغم تبلیغات گسترده در زمان تاسیس، سازمان ملی هوش مصنوعی عملا به یک ساختمان خالی در خیابان ملاصدرای تهران محدود شد و نتوانست نقش موثری در توسعه هوش مصنوعی کشور ایفا کند.
ابهام در سرنوشت سازمان: از ارتقا به معاونت اول تا احتمال انحلال
در آبان‌ماه ۱۴۰۲، حسین افشین، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، اعلام کرد که سازمان ملی هوش مصنوعی به معاونت اول رئیس جمهور ارتقا یافته و ریاست آن به دکتر عارف، معاون اول رئیس جمهور، تفویض شده است. این تصمیم نشان دهنده تغییر در رویکرد دولت نسبت به مدیریت هوش مصنوعی بود. افشین همچنین اعلام کرد که اساسنامه سازمان در حال تدوین است و تا سه ماه آینده برای تصویب به هیئت وزیران ارائه خواهد شد.
اما تنها چند روز پس از این اظهارات، رئیس‌جمهور در جلسه هیئت دولت (۲۵ آذر ۱۴۰۲) اعلام کرد که ایجاد یک سازمان مستقل برای مدیریت هوش مصنوعی در ایران قابل قبول نیست. در این جلسه، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، به ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، ماموریت داد تا با استفاده از تجربیات بین المللی، رویکرد ملی هوش مصنوعی را تدوین کند. این تصمیم، پرسش‌های زیادی را درباره آینده سیاستگذاری هوش مصنوعی در کشور به وجود آورد.
پرسش‌های بی پاسخ و تناقض گویی‌ها
این تغییر ناگهانی در موضع دولت، چند سوال اساسی را مطرح می‌کند:
چرا ماموریت تدوین رویکرد ملی هوش مصنوعی به وزارت ارتباطات سپرده شد؟ اگر تمام امور هوش مصنوعی به معاونت علمی ارجاع داده شده است، این تصمیم نشان دهنده نوعی سردرگمی در مدیریت این حوزه است. چه اتفاقی در فاصله چند روز افتاد که رئیس جمهور، کلیت سازمان ملی هوش مصنوعی را زیر سؤال برد؟ این تغییر ناگهانی در تصمیمات دولت، نشان دهنده نبود یک برنامه منسجم و بلند مدت در حوزه هوش مصنوعی است. آیا سازمان ملی هوش مصنوعی به طور کامل منحل خواهد شد یا در قالبی دیگر باز تعریف می‌شود؟ در حال حاضر، پاسخ روشنی به این سؤال وجود ندارد و این ابهام می‌تواند به بی ثباتی در سیاستگذاری‌های آینده منجر شود. آیا دولت برنامه مشخصی برای سیاستگذاری و حکمرانی هوش مصنوعی دارد؟ به نظر می‌رسد تصمیمات دولت در این حوزه بیشتر لحظه‌ای و بدون انسجام است تا بر اساس یک نقشه راه مشخص.
یکپارچگی یا بی برنامگی؟
انتقال تمام امور هوش مصنوعی به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از منظر مدیریتی می‌تواند تصمیم درستی باشد، چرا که یکپارچگی در مدیریت می‌تواند به انسجام و کارآمدی سیاست‌ها کمک کند. اما مسئله اصلی این است که دولت در موضوع هوش مصنوعی، به‌ویژه درباره سازمان ملی هوش مصنوعی، دچار تناقض گویی و بی برنامگی شده است. تغییر مداوم سیاست‌ها و نبود یک نقشه راه مشخص، نگرانی‌های جدی را درباره آینده توسعه هوش مصنوعی در ایران ایجاد کرده است.
آینده هوش مصنوعی در ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها
هوش مصنوعی به عنوان یکی از فناوری‌های تحول آفرین قرن بیست‌ویکم، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشورها ایفا می‌کند. بسیاری از کشورهای پیشرفته، نهادهای ویژه‌ای را برای مدیریت و توسعه این فناوری ایجاد کرده‌اند. برای مثال، امارات متحده عربی وزارتخانه‌ای مختص هوش مصنوعی تأسیس کرده است و کشورهایی مانند چین و آمریکا نیز سازمان‌های قدرتمندی را برای سیاستگذاری در این حوزه ایجاد کرده‌اند.
در ایران نیز، تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی در ابتدا با استقبال زیادی مواجه شد و بسیاری آن را گامی ضروری برای هم سو شدن با تحولات جهانی در این حوزه می‌دانستند. اما به نظر می‌رسد که دولت نتوانسته است از این فرصت به درستی استفاده کند. عدم تخصیص بودجه، نبود ساختار سازمانی شفاف و تغییرات مکرر در سیاست‌ها، از جمله عواملی هستند که مانع از پیشرفت این سازمان شده‌اند.
جمع بندی
سرنوشت سازمان ملی هوش مصنوعی ایران هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در حالی که انتقال امور هوش مصنوعی به معاونت علمی می‌تواند به یکپارچگی مدیریتی کمک کند، نبود یک استراتژی منسجم و بلند مدت در این حوزه، نگرانی‌های جدی را درباره آینده توسعه هوش مصنوعی در ایران ایجاد کرده است. دولت باید به سرعت یک نقشه راه مشخص برای این فناوری تدوین کند و از تناقض گویی و تصمیمات لحظه‌ای پرهیز نماید. تنها در این صورت است که ایران می‌تواند از فرصت‌های بی نظیر هوش مصنوعی برای پیشرفت اقتصادی و فناوری بهره‌مند شود.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
