آیا خزه ها کلید حیات در سیارات دیگر هستند؟
خزه ها از بهترین تغییر دهنده های زمین هستن، اونها سنگ های لخت رو به خاک های حاصلخیز تبدیل می کنن و حالا گروهی از دانشمندان پیشنهاد می کنن که این گیاهان بدون رگبرگ می تونن همین کار رو روی مریخ انجام بدن.
اینکه آیا باید موجودات زنده زمین رو به همسایه سرخ رنگمون بفرستیم یا نه، سوال دیگه ایه. سابقه خوبی توی این کار روی سیاره خودمون نداریم.
اما اگه تصمیم بگیریم که برای ایجاد خونه دوم روی مریخ، خاک اونجا رو دستکاری کنیم، بوم شناس Xiaoshuang Li و همکاراشون توی آکادمی علوم چین، یه گزینه دارن که فکر می کنن برای این کار عالیه.
سطح زمین زمانی برای زندگی خیلی غیرقابل سکونت بود، اما این گروه از موجودات به نام بریوفیت ها که امروزه شامل خزه ها، جگرخاک ها و شاخ تنه ها میشه، خودشون رو از امنیت حاصلخیز اقیانوس ها بیرون کشیدن تا به دنبال افق های جدید باشن.
موفقیت این پیشگامان خشکی به توانایی اونها برای به دست آوردن و هضم کردن مواد مغذی که از سنگ تراوش می کنه یا روی اون جریان داره، در حالی که از شرایط کاملا خصمانه ای که موجودات زنده دیگه رو به خاکستر تبدیل می کنه، بستگی داره. اما با گسترش اونها روی خشکی های صخره ای زمین، خاک هایی رو درست کردن که راه رو برای شکل های دیگه زندگی کم دوام تر، برای پا گذاشتن روی خشکی هموار کرد.
این ویژگی ژنتیکی همچنان به خزه ها در سراسر جهان خدمت می کنه و محققان فکر می کنن که می تونیم از استعدادهای ذاتی اونها برای ایجاد کلنی روی مریخ و ایجاد زیرساخت برای شکل های دیگه زندگی کم دوام تر، مثل محصولات زراعی، استفاده کنیم.
برخلاف خزه های جنگلی پرپشت که زندگی خیلی راحتی نسبت به اجدادشون دارن، گونه Syntrichia caninervis به داشتن یه سبک زندگی بسیار ساده و کم مصرف پایبنده. این گیاه توی بیابان های چین و آمریکا، به همراه کوه های یخی پامیر، تبت، خاورمیانه، جنوبگان و مناطق قطبی رشد می کنه.
صحرای گوربانتونگوت در شمال غرب چین قطب S. caninervis هست، جایی که با وجود دماهایی که از -۴۰ درجه سانتیگراد تا ۶۵ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی که تا ۱.۴ درصد پایین میاد، از هر جای دیگه ای توی دنیا متراکم تر رشد می کنه.
Li و همکاراشون این خزه رو آزمایش کردن و خارج کردن S. caninervis از منطقه آسایش فوق العاده گسترده اش کار راحتی نیست.
اونها توی آزمایشگاه، واکنش ها و بازیابی این گیاه رو در برابر کم آبی شدید، انجماد طولانی مدت (۸۰- درجه سانتیگراد به مدت ۳ یا ۵ سال و ۱۹۶- درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ یا ۳۰ روز)، تشعشع (با دوزهای ۵۰۰ تا ۱۶۰۰۰ Gy) و شرایط شبیه مریخ توی تاسیسات شبیه سازی جو سیاره ای (PASF) آکادمی علوم چین، مورد آزمایش قرار دادن.
توی شبیه سازی مریخ، گیاهان در معرض فشار حدود ۶۵۰ پاسکال (Pa) قرار گرفتن، شبیه به فشار ۶۸۰ تا ۷۹۰ Pa روی مریخ. شب ها دما -۶۰ درجه سانتیگراد و روزها ۲۰ درجه سانتیگراد بود که معادل شرایط روی مریخ در مناطق استوایی تا عرض های میانیه. اونها همچنین ترکیب گازهای جوی و میزان تشعشع فرابنفش رو شبیه سازی کردن تا به سطح مریخ نزدیک تر باشه.
کم آبی برای S. caninervis مثل آب خوردن بود و تو سرما هم اصلا اذیت نشد. همه گیاهان یخ زده بعد از یخ زدایی دوباره احیا شدن، در حالی که گیاهانی که قبل از یخ زدن کم آب شده بودن خیلی سریع تر از همتایانی که آب داشتن، بهبود پیدا کردن.
در برابر سطوح تشعشع ۵۰ Gy که انسان رو می کشه، S. caninervis اصلا خم به ابرو نیاورد. حتی به نظر میاد که رشدش با ۵۰۰ Gy سریع تر هم شده.
خزه هایی که بعد از کم آبی در معرض شرایط شبیه مریخ قرار گرفته بودن، تونستن بعد از ۳۰ روز بهبود پیدا کنن جوری که انگار هیچ اتفاقی نیفتاده. گیاهانی که آب داشتن هم برای اینکه دوباره رشد کنن زمان بیشتری بردن ولی بازم زنده موندن.
نویسنده میگه که هر چند راه زیادی برای ساختن زیستگاه های خودکفا روی سیاره های دیگه مونده، اما محققان پتانسیل بالای S. caninervis رو به عنوان گیاه پیشگام برای رشد روی مریخ نشون دادن.
تحقیقات آینده شاید این خزه رو به مریخ یا ماه ببرن تا امکان ایجاد کلنی گیاهی و رشد اونها توی فضای بیرونی رو بیشتر بررسی کنن.
حتی اگه کاشتن خزه روی مریخ اصلا ایده خوبی نباشه، این حقیقت که S. caninervis می تونه زمین کاملا خشک رو به یه “پوست زنده” تبدیل کنه، حتی بعد از اینکه از اون شرایط سخت جون سالم به در می بره، به ما روی کره زمین امید می ده. به نظر می رسه که زمین از اون چیزی که فکر می کنیم، مقاوم تره.