هوش مصنوعی، این فناوری نوظهور که در چند دهه اخیر به یکی از محورهای اصلی تحولات جهانی تبدیل شده است، حالا در ایران نیز به موضوعی جدی و راهبردی بدل شده است.
نخستین کنفرانس بین المللی هوش مصنوعی که در روزهای ۷ و ۸ اسفند ۱۴۰۳ در سالن همایش‌های بین المللی دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد، فرصتی بود تا سیاست گذاران، دانشگاهیان، فعالان بخش خصوصی و شرکت‌های دانش بنیان گرد هم آیند و درباره آینده این فناوری در ایران به گفت و گو بنشینند. در این میان، رویداد پل در تهران به عنوان حلقه واسط بین حاکمیت و بخش خصوصی، توجه بسیاری را به خود جلب کرد.
هوش مصنوعی: از تاریخچه تا چالش‌های پیش رو
دکتر حسین افشین، معاون علمی و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، در سخنرانی خود با مروری بر تاریخچه هوش مصنوعی، از نخستین جرقه‌های این فناوری در دهه ۱۹۵۰ میلادی سخن گفت. وی اشاره کرد که هوش مصنوعی به عنوان یک مفهوم علمی در سال ۱۹۵۶ در کنفرانسی مشابه کنفرانس امروز مطرح شد.
اما در ایران، این فناوری با تاخیر و چالش‌های متعددی مواجه بوده است. افشین با اشاره به شکست‌های اولیه در حوزه‌هایی مانند خودروهای خودران و مدیریت ترافیک، خاطر نشان کرد که از حدود سال ۲۰۱۰ به بعد، ایران جهش قابل توجهی در این حوزه داشته است.
وی با تاکید بر این که هوش مصنوعی دیگر یک موضوع صرفا علمی نیست، بلکه به یک ضرورت اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است، گفت: ما ۱۴ سال است که درباره هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم. حالا زمان آن رسیده که از حرف به عمل برسیم.
اقتصاد و دانشگاه: دو بال تحول هوش مصنوعی
افشین در بخش دیگری از سخنان خود، بر نقش دانشگاه‌ها به عنوان خاستگاه اصلی علم تاکید کرد. وی گفت: نطفه هر ایده و مسئله علمی باید در دانشگاه بسته شود. اما امروز با چالشی مواجه هستیم: خبر و اطلاعات از محتوا جلو تر حرکت می‌کنند و ما به خطر شبه علم نزدیک می‌شویم.
معاون علمی رئیس جمهور با اشاره به این که دانشگاه‌ها باید بیشتر از گذشته به سمت تولید محتوا و کاربردهای عملی حرکت کنند، خواستار همکاری بیشتر بین دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان شد. وی تصریح کرد: متولیان علمی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، باید هسته‌های فناوری را به محتوا و کاربرد تبدیل کنند.
یکی از نکات کلیدی که افشین به آن اشاره کرد، نقش اقتصاد در شکوفایی هوش مصنوعی بود. وی با بیان این که هوش مصنوعی در ایران تاکنون به دلیل عدم ورود جدی اقتصاد به این حوزه، نتوانسته است به پتانسیل کامل خود دست یابد، گفت: از سال ۱۹۵۰ تا امروز، هوش مصنوعی در ایران جنب و جوش نداشته است، زیرا اقتصاد وارد این ماجرا نشده بود.
افشین از برنامه‌های بلند مدت دولت برای توسعه هوش مصنوعی سخن گفت و اعلام کرد که قصد دارد برای وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی، دستیارهای دیجیتال مبتنی بر هوش مصنوعی تولید کند. وی افزود: هر شرکت دانش بنیان پس از ارائه الگوریتم و داده‌های خود، باید تحت آزمایش‌های شفاف و اخلاقی قرار گیرد تا بتواند به مرحله اجرا برسد.
آموزش هوش مصنوعی به یک میلیون دانش‌آموز
یکی از جذاب ترین بخش‌های سخنان افشین، اشاره به برنامه‌های آینده برای آموزش هوش مصنوعی به نسل جوان بود. وی اعلام کرد که از سال ۱۴۰۴، یک میلیون دانش‌آموز به صورت آنلاین و از طریق بازی‌های آموزشی، با مفاهیم هوش مصنوعی آشنا خواهند شد. این برنامه شامل دوره‌های ۸ ماهه برای دانش‌آموزان ۶ تا ۱۵ ساله، دانشگاهیان و فعالان شرکت‌های دانش بنیان خواهد بود.
افشین با تاکید بر این که آموزش هوش مصنوعی باید از سنین پایین شروع شود، گفت: ما باید نسل آینده را برای دنیایی آماده کنیم که در آن هوش مصنوعی نقش محوری دارد.
موفقیت‌های عملی: از نفت تا سلامت
معاون علمی رئیس جمهور با اشاره به موفقیت‌های عملی هوش مصنوعی در ایران، نمونه‌هایی از کاربرد این فناوری در صنایع مختلف را برشمرد. وی گفت: چاه‌های نفت سپهر و جفیر که مجهز به سیستم‌های هوش مصنوعی شده‌اند، نیروگاه برق شریعتی مشهد در زمینه تامین و نگهداری، و همچنین اولین پالایشگاه و پتروشیمی که از هوش مصنوعی برای بهره برداری و سرمایه گذاری استفاده کرده‌اند، همگی نشان می‌دهند که این فناوری می‌تواند در بخش‌های مختلف صنعت نقش موثری ایفا کند.
افشین همچنین بر اهمیت حوزه سلامت به عنوان یکی از چالش‌ها و فرصت‌های مشترک جهانی تاکید کرد و گفت: برای حرکت در فناوری جدید، چهار گام اصلی وجود دارد که از مهم ترین آن‌ها، شناسایی و تطبیق حوزه‌های آموزش و سلامت است.
حل چالش‌ها و تقویت بخش خصوصی در هوش مصنوعی
یکی از مهم ترین بخش‌های این کنفرانس، معرفی رویداد پل در تهران به عنوان حلقه واسط بین حاکمیت و بخش خصوصی بود. افشین با اشاره به این که پل می‌تواند نقش ارتباطی موثری بین دولت و شرکت‌های خصوصی در حوزه هوش مصنوعی ایفا کند، گفت: این رویداد فرصتی است برای ایجاد هم افزایی بین دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش بنیان و دستگاه‌های دولتی.
پل به عنوان یک پلتفرم گفت و گو محور، می‌تواند زمینه ساز همکاری‌های بیشتر بین بخش‌های مختلف در حوزه هوش مصنوعی باشد. این رویداد نه تنها به عنوان یک فضای تعاملی، بلکه به عنوان یک راه حل عملی برای تبدیل گفتار به عمل در نظر گرفته شده است.
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر توسعه هوش مصنوعی در ایران، عدم وجود زیرساخت‌های لازم است. برای مثال، دسترسی به داده‌های با کیفیت و حجم بالا، که یکی از ارکان اصلی توسعه هوش مصنوعی است، در ایران با محدودیت‌هایی مواجه است. علاوه بر این، نبود قوانین و مقررات مشخص در حوزه هوش مصنوعی نیز می‌تواند به عنوان مانعی در راه پیشرفت این فناوری عمل کند.
از سوی دیگر، آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه هوش مصنوعی نیز از چالش‌های مهمی است که باید به آن پرداخته شود. برنامه‌هایی مانند آموزش یک میلیون دانش‌آموز می‌تواند گامی در جهت رفع این چالش باشد، اما باید توجه داشت که این برنامه‌ها باید به صورت مستمر و با کیفیت بالا اجرا شوند.
بخش خصوصی می‌تواند نقش مهمی در توسعه هوش مصنوعی در ایران ایفا کند. شرکت‌های دانش بنیان و استارت آپ‌ها می‌توانند با ارائه راه حل‌های نوآورانه و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به رشد و توسعه این حوزه کمک کنند. اما برای این که بخش خصوصی بتواند به طور کامل وارد این حوزه شود، نیاز به حمایت‌های دولتی و ایجاد بسترهای قانونی و مالی مناسب است.
جمع‌بندی
نخستین کنفرانس بین المللی هوش مصنوعی در ایران، فرصتی بود تا سیاست گذاران، دانشگاهیان و فعالان بخش خصوصی درباره آینده این فناوری به گفت و گو بنشینند. با این حال، چالش‌های پیش‌روی هوش مصنوعی در ایران، از جمله عدم ورود جدی اقتصاد به این حوزه و نیاز به تحول در نظام آموزشی، همچنان پابرجاست.
رویداد پل به عنوان حلقه وصل بین حاکمیت و بخش خصوصی، می‌تواند نقش مهمی در ایجاد هم افزایی بین این بخش‌ها ایفا کند. اما سوال اینجاست: آیا این گفت و گوها و برنامه‌ها به عمل تبدیل خواهند شد؟ پاسخ به این سوال، آینده هوش مصنوعی در ایران را رقم خواهد زد.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
