بر اساس یافته‌های یک مطالعه جدید که در نشریه حشره‌شناسی استرالیا منتشر شده است، اکثر زنبورهای جهان، حدود ۷۰ درصد از بیش از ۲۰ هزار گونه شناخته شده، در زمین لانه می‌سازند. این زنبورها، همانند همتایان خود که در بالای زمین لانه دارند، با کاهش سریع جمعیت روبرو هستند و نیازمند توجه و حمایت برای حفظ بقای خود می‌باشند.
در حالی که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ایجاد زیستگاه‌های مناسب برای زنبورهای لانه‌ساز در حفره‌های بالای زمین صورت گرفته است، جنبه‌های اکولوژیکی مربوط به لانه‌سازی زنبورها در زمین تا حد زیادی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. این کمبود اطلاعات در حالی نگران‌کننده است که این دسته از زنبورها نقش حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم ایفا می‌کنند. از سوی دیگر، زیستگاه‌های این زنبورها به شدت تحت تأثیر عواملی همچون تخریب اراضی، گسترش شهرنشینی، استفاده از آفت‌کش‌ها و توسعه بی‌رویه کشاورزی قرار گرفته و تهدید می‌شوند.
مطالعه اخیر، با هدف پر کردن این خلأ تحقیقاتی، به بررسی دقیق راز لانه سازی زنبورهای زمینی و ترجیحات نوع خاک آنها پرداخته و یک راهکار ساده و کاربردی برای بهبود و تقویت زیستگاه‌های آنها ارائه داده است.
راز لانه سازی زنبورهای زمینی در استرالیا
کشور استرالیا به عنوان یک نقطه داغ تنوع زیستی، میزبان بیش از ۱۶۰۰ گونه زنبور بومی است که در هیچ نقطه دیگری از جهان یافت نمی‌شوند. در میان این تنوع چشمگیر، گونه‌ای به نام Lasioglossum (Homalictus) dotatum به چشم می‌خورد که یک زنبور کوچک با اندازه تقریبی ۳ تا ۴ میلی‌متر و بومی استرالیا است که در زمین لانه می‌سازد.
برخلاف زنبور عسل اروپایی (Apis mellifera) که به صورت کلنی‌های بزرگ و با ساختار اجتماعی پیچیده زندگی می‌کند، L. dotatum رفتاری اجتماعی به شکل لانه‌های مستقل نزدیک به یکدیگر نشان می‌دهد که اصطلاحاً به آن ساختار اجتماعی آپارتمانی گفته می‌شود. این رفتار تجمعی، نشان‌دهنده وابستگی این گونه به شرایط محیطی یا زیستگاه خاص برای رشد و بقا است.
این گونه به طور گسترده در سراسر سرزمین اصلی استرالیا پراکنده شده و در طیف وسیعی از انواع خاک‌های شنی اقدام به لانه‌سازی می‌کند. این ویژگی، فرصتی ارزشمند برای بررسی چگونگی تأثیر شرایط مختلف محیطی بر ترجیحات لانه‌سازی این زنبور فراهم می‌آورد.
نقش حیاتی در گرده‌افشانی
یکی از ویژگی‌های قابل توجه لانه‌های این گونه، وجود تپه‌های مخروطی شکل کوچکی از خاک حفاری شده به نام تومولی است که ورودی لانه را احاطه کرده‌اند. این تپه‌ها ممکن است شبیه لانه‌های کوچک مورچه به نظر برسند و همین امر گاهی منجر به اشتباه گرفتن لانه‌های زنبور با لانه‌های مورچه و استفاده ناخواسته از آفت‌کش‌ها و تخریب زیستگاه زنبورها می‌شود.
این زنبور همچنین به بازدید از طیف وسیعی از گیاهان با اهمیت اکولوژیکی شناخته شده است، که درک نقش آن در اکوسیستم را ضروری می‌سازد. مشاهدات نشان داده است که این زنبور از گل‌های درختان جراح، ماری و یاری که همگی برای حفظ تنوع زیستی و حمایت از حیات وحش در جنوب غربی استرالیا حیاتی هستند، بازدید می‌کند.
علاوه بر این، Lasioglossum dotatum در باغ‌های آووکادو، محصولی با ارزش اقتصادی قابل توجه در غرب استرالیا، نیز مشاهده شده است. اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا این زنبور یک گرده‌افشان اصلی برای این محصول است یا خیر، حضور آن در این باغ‌ها نشان می‌دهد که می‌تواند نقش مکملی در فرآیند گرده‌افشانی ایفا کند. این موضوع، به طور بالقوه آن را به یک موضوع تحقیقاتی جذاب برای بررسی جایگزین‌های بومی زنبور عسل (Apis mellifera) در گرده‌افشانی محصولات تبدیل می‌کند.
درک ترجیحات لانه‌سازی زنبورها
پژوهش اخیر بر درک دقیق ترجیحات لانه‌سازی زنبور L. dotatum متمرکز بوده است. هدف اصلی این مطالعه، کشف چگونگی تأثیر ویژگی‌های محیطی، از جمله نوع خاک و پوشش سطح زمین، بر انتخاب مکان لانه‌سازی توسط این زنبورها بوده است.
به طور خاص، این مطالعه به بررسی این فرضیه پرداخت که آیا L. dotatum بسترهای لانه‌سازی متشکل از ماسه لخت را ترجیح می‌دهد یا بسترهایی که با سنگ و شن پوشیده شده‌اند. همچنین، این مطالعه تأثیر تمیزی ماسه (تیمار شده با بخار در مقابل تیمار نشده) را بر تصمیمات لانه‌سازی زنبورها مورد ارزیابی قرار داد.
در این تحقیق، از گلدان‌های لانه‌سازی مصنوعی پر شده با شن و ماسه جمع‌آوری شده از دشت ساحلی سوان، منطقه‌ای که به خاک‌های شنی خود مشهور است، برای شبیه‌سازی شرایط لانه‌سازی در اطراف تجمع زنبورهای فعال استفاده شد. در طول فصل لانه‌سازی تابستان در فوریه ۲۰۲۲، محققان نحوه تعامل زنبورها با این مکان‌های لانه‌سازی مصنوعی را با شمارش تعداد ورودی‌های لانه (یا تومولی) به عنوان شاخصی از فعالیت لانه‌سازی زیر نظر گرفتند.
تمایل به شن و سنگ
نتایج این مطالعه نشان داد که زنبور L. dotatum لانه‌سازی در گلدان‌های پوشیده از شن سنگی را به گلدان‌های حاوی ماسه خالی ترجیح می‌دهد. این ترجیح احتمالا ناشی از مزایای متعددی است که شن سنگی فراهم می‌کند، از جمله حفظ بهتر رطوبت، تنظیم دما و محافظت بیشتر در برابر شکارچیان.
گلدان‌های آزمایشی که با سنگ‌ریزه پوشیده شده بودند، به طور قابل توجهی دارای تعداد بیشتری ورودی لانه بودند. این یافته نشان می‌دهد که پوشش سنگی به ایجاد یک محیط پایدارتر و مطلوب‌تر برای لانه‌سازی کمک می‌کند.
همچنین، زنبورها تمایل کمتری به ماسه تیمار شده با بخار نشان دادند، که این امر حاکی از آن است که عواملی مانند آلاینده‌های میکروبی یا بقایای آلی موجود در خاک تیمار نشده ممکن است از لانه‌سازی جلوگیری کند.
نکته جالب توجه این بود که پس از برداشتن سنگ‌ریزه‌ها، تعداد زیادی لانه در زیر آنها پنهان شده بود. این امر بر اهمیت پوشش سنگی در افزایش پایداری لانه و کاهش خطر تخریب آن تأکید می‌کند.
یک راهکار ساده و عملی برای حفاظت
این یافته‌های پژوهشی، پیامدهای مهمی برای حفاظت از زنبورهای بومی، به ویژه در مناطق شهری و کشاورزی، به همراه دارد. ترجیح زنبور L. dotatum برای شن سنگی نشان می‌دهد که استفاده از این ماده در طراحی فضاهای سبز شهری می‌تواند شرایط لانه‌سازی را برای زنبورهای لانه‌ساز زمینی بهبود بخشد.
با ایجاد فضاهای مناسب برای این زنبورهای حیاتی، می‌توانیم به نحو مؤثری از این گرده‌افشان‌های ارزشمند حمایت کنیم. در شرایطی که زنبورهای بومی همچنان با چالش از دست دادن و تخریب زیستگاه مواجه هستند، این یافته‌ها یک رویکرد ساده و کاربردی برای تقویت زیستگاه‌های آنها ارائه می‌دهد که در نهایت به حفظ جمعیت‌های گرده‌افشان پایدارتر در محیط‌های شهری و روستایی کمک خواهد کرد.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
