حکمرانی فضای مجازی در عصر دیجیتال به یکی از مهمترین عرصه‌های رقابت و حکمرانی میان کشورها تبدیل شده است. ایران نیز به عنوان یکی از بازیگران فعال در این حوزه، با تدوین و اجرای سند راهبردی فضای مجازی کشور گام‌های بلندی برای تحقق اهداف کلان خود برداشته است. این سند که در سال ۱۴۰۱ به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ شد، شامل ۳۹ اقدام کلان در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی است. در این تحلیل، به بررسی ابعاد مختلف این سند، اهداف آن، اقدامات پیش‌بینی شده و چالش‌های پیش رو پرداخته می‌شود.
اهداف کلان سند راهبردی فضای مجازی
سند راهبردی فضای مجازی ایران با هدف ایجاد حکمرانی قانونمند و تقویت اقتدار ملی در این حوزه طراحی شده است. این سند بر پایه ظرفیت‌های درون زا و پیشران‌های پیشرفت سایر حوزه‌ها تدوین شده و تلاش دارد تا ایران را به عنوان یک قدرت فعال و هدفمند در فضای مجازی جهانی مطرح کند. از جمله اهداف کلان این سند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. تقویت حکمرانی فضای مجازی: ایجاد چارچوب‌های قانونی و سیاستگذاری برای مدیریت یکپارچه این فضا. ۲. ترویج گفتمان انقلاب اسلامی: استفاده از فضای مجازی برای گسترش ارزش‌ها و فرهنگ ایرانی-اسلامی. ۳. دستیابی به قدرت فضای مجازی در تراز جهانی: افزایش سهم ایران در اقتصاد دیجیتال و تبدیل آن به کانون منطقه‌ای تبادل داده. ۴. تامین امنیت و حقوق ملی: حفظ حریم خصوصی، امنیت و منافع ملی در فضای مجازی. ۵. فرهنگ سازی و آگاهی بخشی: تقویت سواد دیجیتال و ارتقای مشارکت اجتماعی در این حوزه. ۶. توسعه اقتصادی و اشتغال زایی: پیش‌بینی سهم ۱۰ درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید.
اقدامات کلان پیش‌بینی شده
سند راهبردی فضای مجازی ایران شامل ۳۹ اقدام کلان است که هر یک به عنوان قطعه‌ای از پازل مدیریت این فضا عمل می‌کنند. این اقدامات در حوزه‌های مختلفی مانند اقتصاد دیجیتال، امنیت، فرهنگ، آموزش و حکمرانی داده‌ها تعریف شده‌اند. برخی از مهمترین اقدامات عبارتند از:
۱. تکمیل و روزآمدسازی شبکه ملی اطلاعات: ایجاد زیرساخت‌های قدرتمند برای دسترسی ایمن و سریع به اینترنت. ۲. نظام اقتصاد دیجیتال: توسعه کسب و کارهای دیجیتال و افزایش سهم این حوزه در اقتصاد کشور. ۳. نظام حقوقی و قضایی: تدوین قوانین جدید برای مقابله با جرایم سایبری و حفظ حقوق کاربران. ۴. نظام حکمرانی داده: مدیریت و تنظیم دسترسی به داده‌ها برای حفظ امنیت و حریم خصوصی. ۵. دولت هوشمند: استفاده از فناوری‌های نوین برای بهبود خدمات دولتی و افزایش شفافیت. ۶. ساماندهی اینترنت اشیا: ایجاد چارچوب‌های قانونی و فنی برای توسعه این فناوری. ۷. ترویج سواد فضای مجازی: آموزش مهارت‌های دیجیتال به عموم مردم برای استفاده ایمن و مفید از این فضا. ۸. نظام سرگرمی و بازی‌های دیجیتال: توسعه صنعت بازی‌های رایانه‌ای و غنابخشی به اوقات فراغت. ۹. نظام آموزش مجازی: تحول در سیستم‌های آموزشی با استفاده از فناوری‌های نوین. ۱۰. نظام امنیت سایبری: تقویت زیرساخت‌های دفاعی برای مقابله با تهدیدات سایبری.
دستگاه‌های مسئول و همکار
اجرای این سند نیازمند همکاری گسترده بین دستگاه‌های مختلف است. برخی از دستگاه‌های کلیدی که در این فرآیند نقش دارند عبارتند از:
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات: مسئول اصلی توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات. قوه قضائیه: تدوین قوانین و مقررات برای مقابله با جرایم سایبری. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری: توسعه تحقیقات و نوآوری در حوزه فناوری‌های دیجیتال. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: ترویج فرهنگ و ارزش‌های ایرانی-اسلامی در فضای مجازی. مرکز ملی فضای مجازی: نظارت و راهبری کلان بر اجرای سند.
وضعیت اجرایی سند
تاکنون ۶ اقدام از ۳۹ اقدام کلان این سند در حال اجرا هستند. همچنین، سند ساماندهی رمزدارایی‌ها (ارزهای دیجیتال) ابلاغ شده است. از ۱۲ پیش‌نویس ارائه‌شده به مرکز ملی فضای مجازی، ۸ سند در مرحله بررسی در کمیسیون‌های عالی قرار دارند و بقیه در صف بررسی هستند. برخی از اسناد مهمی که در حال بررسی یا تدوین هستند عبارتند از:
نظام جامع تنظیم مقررات فضای مجازی نظام اقتصاد دیجیتال دولت هوشمند نظام سرگرمی و بازی‌های دیجیتال نظام دیپلماسی عمومی
چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، اجرای کامل این سند با چالش‌هایی همراه است:
۱. هماهنگی بین دستگاه‌ها: نیاز به همکاری و هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌های مختلف برای اجرای یکپارچه سند. ۲. تامین منابع مالی: اجرای پروژه‌های بزرگ مانند توسعه شبکه ملی اطلاعات نیازمند سرمایه گذاری کلان است. ۳. مقابله با تهدیدات سایبری: افزایش حملات سایبری نیازمند تقویت زیرساخت‌های امنیتی است. ۴. فرهنگ سازی: تغییر نگرش مردم و افزایش سواد دیجیتال نیازمند زمان و برنامه‌ریزی دقیق است.
از سوی دیگر، اجرای موفق این سند می‌تواند فرصت‌های بی‌شماری را برای ایران ایجاد کند، از جمله:
تبدیل شدن به قطب منطقه‌ای در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات. ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و کاهش نرخ بیکاری. افزایش بهره‌وری و کارآمدی در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی.
جمع بندی
سند راهبردی فضای مجازی ایران به عنوان نقشه‌ای کلان، چشم انداز روشنی برای آینده این حوزه ترسیم کرده است. با اجرای کامل این سند، ایران می‌تواند به یکی از قدرت‌های برتر در حوزه فضای مجازی تبدیل شود و از این فضا برای تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود استفاده کند. با این حال، موفقیت در این مسیر نیازمند همکاری همه‌جانبه، تامین منابع مالی و مقابله با چالش‌های پیش رو است. اگر این شرایط فراهم شود، ایران در آستانه جهشی بزرگ در حکمرانی فضای مجازی قرار خواهد گرفت.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
