برای دهه‌ها، مریخ را جهانی خشک، غبارآلود و بیابانی تصور کرده‌ایم؛ سیاره‌ای که به‌نظر می‌رسد هرگز حتی یک قطره آب مایع روی سطح خود نداشته است. اما پژوهش‌های تازه بار دیگر این تصویر را به چالش کشیده‌اند. اقیانوس های گمشده مریخ، بر اساس جدیدترین یافته‌های علمی، نشان می‌دهند که مریخ نه تنها دارای دریاچه‌هایی در گذشته خود بوده، بلکه اقیانوس‌هایی عظیم را نیز در خود جای داده است.
اقیانوس های گمشده مریخ: حقیقتی پنهان در دل سیاره سرخ
مطالعات اخیر، با استفاده از داده‌های راداری جمع آوری شده توسط مریخ نورد چینی ژورونگ، ساختارهایی را در زیر سطح مریخ شناسایی کرده که به‌طور آشکاری به سواحل باستانی شباهت دارند. این کشف، یکی از محکم ترین شواهد تاکنون درباره‌ی وجود یک دریای بزرگ در نیمکره شمالی مریخ، با نام دریای دئوترونیلس، محسوب می‌شود.
دکتر بنجامین کاردناس، زمین شناس دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، در این باره می‌گوید:
ما شواهدی از موج‌ها، بادها و رسوبات عظیمی پیدا کرده‌ایم که نشان می‌دهد مریخ زمانی سواحلی مشابه زمین داشته است؛ گویی که سیاره‌ای با آب و هوای مناسب برای تعطیلات بوده است!
این یافته‌ها نشان می‌دهند که حدود ۴ میلیارد سال پیش، مریخ دارای یک چرخه‌ی آب قدرتمند و پایداری بوده که به مدت میلیون‌ها سال، سواحل و دلتای رودخانه‌ای را شکل داده است.
چگونه دانشمندان این کشف را انجام دادند؟
راز این کشف در تکنیکی به‌نام رادار نافذ به زمین (GPR) نهفته است؛ فناوری‌ای که امواج رادیویی را به درون سطح مریخ می‌فرستد و از طریق بازتاب آن‌ها، نقشه‌ی سه بعدی از ساختارهای زیرزمینی ترسیم می‌کند. این روش، بارها برای بررسی لایه‌های مدفون در زمین مورد استفاده قرار گرفته و در گذشته نیز شواهدی مبهم از اقیانوس‌های مریخی ارائه کرده بود.
اما این بار، تحلیل داده‌های راداری ضخامت قابل توجه رسوبات را نشان داد که به‌طور مشخص، در جهت یک خط ساحلی مدفون شده قرار دارند. این ساختارها با زاویه‌ی ۱۵ درجه به سمت خشکی شیب دارند؛ درست مانند آنچه که در ساحل‌های قدیمی زمین می‌بینیم.
دکتر مایکل مانگا، ژئوفیزیکدان دانشگاه کالیفرنیا برکلی، در این باره توضیح می‌دهد:
این رسوبات شبیه به تپه‌های شنی، دهانه‌های برخوردی یا جریان‌های گدازه‌ای نیستند. آن‌ها دقیقا در جهت و شیب مورد انتظار برای یک ساحل باستانی قرار دارند. این نشانه‌ی قدرتمندی از وجود یک اقیانوس وسیع در مریخ است.
اقیانوسی که مریخ را تغییر داد
وجود اقیانوس‌ها بر سطح یک سیاره، فراتر از یک کشف علمی معمولی است. این اقیانوس‌ها نه تنها سطح مریخ را شکل داده‌اند، بلکه تاثیرات عمیقی بر آب و هوا، جو و حتی احتمال شکل‌گیری حیات در آن دوران داشته‌اند.
بر اساس داده‌های اخیر، به‌نظر می‌رسد که مریخ علاوه بر رودخانه‌های دائمی، جزر و مدهای قدرتمندی نیز داشته است. اگر چه مریخ ماهی همچون ماه زمین برای تولید جزر و مد نداشته، اما نیروی گرانشی خورشید می‌توانسته جریاناتی مشابه را ایجاد کند. همچنین، بادهای مریخی که امروزه به‌دلیل عدم وجود آب، تنها گرد و غبار را جا به جا می‌کنند، در آن زمان احتمالا امواج بزرگی در سطح این اقیانوس ایجاد کرده‌اند.
اما سرنوشت این آب چه شد؟
یکی از بزرگ‌ترین سوالات درباره‌ی گذشته‌ی مریخ، این است که آب این اقیانوس‌ها به کجا رفته است؟
فرضیه‌های مختلفی برای این مسئله مطرح شده‌اند:
۱. فرار آب به فضا: جو اولیه‌ی مریخ به‌اندازه‌ی زمین ضخیم و پایدار نبوده است. از این‌رو، بخش عظیمی از آب‌های سطحی مریخ، در طی میلیون‌ها سال تبخیر شده و به فضا گریخته است. ۲. جذب درون پوسته‌ی مریخ: طبق پژوهش‌های جدید، مقدار زیادی از این آب ممکن است به درون سطح مریخ نفوذ کرده و در لایه‌های عمیق‌تر به دام افتاده باشد. اگر این فرضیه درست باشد، احتمالا در اعماق مریخ هنوز مخازن بزرگی از آب مایع وجود دارد که دسترسی به آن‌ها می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره‌ی تاریخچه‌ی سیاره در اختیارمان بگذارد. ۳. تبدیل به یخ‌های قطبی: برخی دیگر از محققان معتقدند که آب‌های این اقیانوس در قطب‌های مریخ یخ زده و امروزه به‌صورت توده‌های یخی در زیر سطح این سیاره باقی مانده است.
اهمیت این کشف در جستجوی حیات
کشف این سواحل باستانی، دیدگاه دانشمندان درباره‌ی سکونت پذیری مریخ را تغییر می‌دهد. مناطقی که زمانی محل برخورد آب، زمین و هوا بوده‌اند، همان جاهایی هستند که می‌توانند بقایای احتمالی حیات را در خود حفظ کرده باشند.
بر روی زمین، برخی از قدیمی ترین نشانه‌های حیات را در سواحل و دلتاهای رودخانه‌ای یافته‌ایم؛ مناطقی که محیط مناسبی برای شکل گیری حیات فراهم می‌کنند. اگر مریخ زمانی دارای چنین محیطی بوده، احتمال دارد که حیات ابتدایی در آن شکل گرفته باشد.
دکتر مانگا در این باره می‌گوید:
اگر بخواهیم شواهدی از حیات باستانی در مریخ پیدا کنیم، احتمالا بهترین جا برای جستجو همین خطوط ساحلی باستانی است. نخستین شکل‌های حیات در زمین نیز در چنین محیط هایی به‌وجود آمده‌اند.
این یافته‌ها، مسیر جدیدی را برای برنامه‌های آینده‌ی اکتشافات مریخ باز می‌کنند. در حال حاضر، مریخ‌نوردهایی مانند پشتکار و کنجکاوی در حال کاوش در مناطق دیگر مریخ هستند، اما ماموریت‌های آتی ممکن است به‌طور ویژه بر سواحل باستانی تمرکز کنند.
یکی از مهم ترین چالش‌ها، فرستادن تجهیزات پیشرفته تر برای حفاری و تحلیل دقیق تر این رسوبات است. اگر بتوانیم نمونه‌هایی از این لایه‌های ساحلی را مستقیما مورد بررسی قرار دهیم، شاید برای اولین بار شواهد قطعی از حیات گذشته در مریخ پیدا کنیم.
جمع بندی
این کشف، بار دیگر نشان می‌دهد که مریخ در گذشته، سیاره‌ای زنده، پویا و سرشار از آب بوده است. شاید میلیون‌ها سال پیش، در همان سواحلی که اکنون مدفون شده‌اند، موج‌ها به شن‌های مریخی برخورد می‌کرده‌اند و حتی شاید حیات در میان آن‌ها شکل گرفته باشد.
اکنون، پرسش بزرگ این است:
آیا در گذشته‌ی مریخ، تنها اقیانوس‌ها بوده‌اند، یا چیزی فراتر از آن؟
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
