آلبرت انیشتین کیه؟ بیوگرافی تاثیرگذارترین دانشمند کل تاریخ
آلبرت انیشتین یه فیزیکدان نظری آلمانی الاصل بود که خیلی‌ها اون رو به عنوان یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین دانشمندان کل تاریخ می‌شناسن. شهرت اصلیش بخاطر کشف تئوری نسبیت هست، اما توی مکانیک کوانتومی هم کارهای مهمی انجام داد و به طور کلی نقش پررنگی توی تغییر و تحول فهم ما از طبیعت در فیزیک مدرن قرن بیستم داشت.
معادله معروفش E=mc² که از تئوری نسبیت به دست اومده رو به عنوان “معروف‌ترین معادله دنیا” می‌شناسن. اون در سال ۱۹۲۱ به خاطر خدماتش به فیزیک نظری و به خصوص کشف قانون اثر فوتوالکتریک، که یه قدم کلیدی توی پیشرفت تئوری کوانتومی بود، جایزه نوبل فیزیک رو برد. کارهای انیشتین روی فلسفه علم هم تاثیر زیادی گذاشته.
بیوگرافی آلبرت انیشتین
دوران کودکی، جوانی و تحصیل
آلبرت انیشتین یه نابغه فیزیک و ریاضی بود که سال ۱۸۷۹ تو آلمان به دنیا اومد. خانواده‌شون اصالتا یهودی بودن. وقتی پنج سالش شد رفت تو یه مدرسه ابتدایی کاتولیک و بعدش هم یه مدرسه دیگه که اونجا درس‌های سخت‌تری میخوند.
باباش می‌خواست مهندس برق بشه ولی انیشتین با اونجا خیلی حال نمی‌کرد. اون بیشتر به درس‌های ریاضی و فیزیک علاقه داشت و خیلی زود تو این زمینه‌ها استعداد فوق‌العاده‌ای نشون داد.
آلبرت انیشتین یه نابغه ریاضی و فیزیک بود که از همون بچگی تو این زمینه ها استعداد زیادی داشت. اون تو ۱۲ سالگی حسابان و هندسه یاد گرفت و حتی یه اثبات جدید برای قضیه فیثاغورس پیدا کرد.
انیشتین از سیستم آموزشی سنتی خوشش نمیومد و اون رو خسته کننده میدونست. به خاطر همین تو ۱۵ سالگی مجبور شد مدرسه آلمان رو ول کنه و با خانوادش به ایتالیا بره.
با اینکه انیشتین تو مدرسه شاگرد زرنگ و درس خونی نبود، تو خونه با علاقه زیادی ریاضی و فیزیک میخوند. اون تو ۱۳ سالگی با خوندن کتاب های فلسفی به فیلسوف معروف، کانت، علاقه مند شد.
وقتی ۱۶ ساله شد تو امتحان ورودی دانشگاه فدرال سوئیس رد شد ولی چون تو درسای ریاضی و فیزیک عالی بود، بهش پیشنهاد دادن که دبیرستان رو تموم کنه و بعد دوباره امتحان بده.
تو دوران دبیرستان انیشتین عاشق دختری به اسم ماری وینتلر شد. بعد از تموم کردن دبیرستان، انیشتین و ماری هر دو وارد دانشکده فدرال سوئیس شدن و اونجا با هم به تحصیل تو رشته ریاضی و فیزیک پرداختن.
زندگی مشترک، روابط و فرزندان آلبرت انیشتین
درباره زندگی شخصی انیشتین میشه گفت که کمی پیچیده است.
اولین ازدواج انیشتین با زنی به اسم میلوا ماریچ در سال ۱۹۰۳ اتفاق افتاد. اونها صاحب دو پسر به نامهای هانس آلبرت و ادوارد شدند. با این حال، نامه‌هایی که بعدها پیدا شدن، نشون میدن که رابطه شون خیلی هم عالی نبوده. انیشتین حتی توی نامه‌هاش از اینکه با زن دیگه‌ای به اسم ماری وینتلر ازدواج نکرده، ابراز پشیمونی کرده.
در سال ۱۹۱۲، انیشتین با السا لوونتال که هم پسرخاله مادری و هم پسرعمه پدریش بود، وارد رابطه شد. بعد از اینکه میلوا از خیانت انیشتین باخبر شد، اون و بچه‌ها به زوریخ برگشتن. در نهایت در سال ۱۹۱۹، انیشتین و میلوا از هم جدا شدن. جالب اینه که توافق کردن اگه انیشتین برنده جایزه نوبل بشه، اون جایزه رو به میلوا بده (که دو سال بعد اتفاق افتاد).
بعد از جدایی، انیشتین با السا ازدواج کرد. زندگی مشترک اونها هم بدون مشکل نبود. انیشتین در دهه ۱۹۲۰ با زنی به اسم بتی نیومن رابطه عاشقانه داشت. با این حال، السا تا زمان مهاجرت‌شون به آمریکا در سال ۱۹۳۳، به انیشتین وفادار موند. متاسفانه السا در سال ۱۹۳۶ فوت کرد.
بعد از مرگ السا، نامه‌های بیشتری از انیشتین منتشر شدن که نشون میداد با زن‌های دیگه‌ای هم رابطه داشته. حتی بعد از فوت همسر دومش، با زنی به اسم مارگاریتا کوننکوا وارد رابطه شد.
پسر دوم انیشتین، ادوارد، در حدود بیست سالگی دچار بیماری روانی شد و باقی عمرش رو یا تحت مراقبت مادرش بود یا در آسایشگاه زندگی کرد.
آلبرت انیشتین: از کارمند اداره ثبت اختراع تا نابغه مشهور
آلبرت انیشتین در سال ۱۹۰۰ بعد از فارغ‌التحصیلی از مدرسه پلی‌تکنیک فدرال سوئیس، مدرک تدریس ریاضی و فیزیک رو گرفت. اونموقع دنبال کار معلمی بود ولی هیچ مدرسه‌ای تو سوئیس قبولش نکرد. .
بالاخره با کمک دوستش تونست تو اداره ثبت اختراع سوئیس به عنوان کارمند مشغول بشه. کارش بررسی و ارزیابی درخواست‌های ثبت اختراع چیزایی مثل جداکننده شن و ماشین تایپ برقی بود. رئیساش از کارش راضی بود ولی به خاطر اینکه هنوز با “فناوری ماشین” به خوبی آشنا نبود، ارتقای شغلی رو براش در نظر نگرفتند.
جالبه بدونین که شاید همین کار تو اداره ثبت اختراع، روی شکل‌گیری نظریه نسبیت خاص تاثیر داشته. ایده‌های انقلابی اون درباره فضا، زمان و نور از طریق فکر کردن به آزمایش‌های ذهنی در مورد ارسال سیگنال و هماهنگ‌سازی ساعت‌ها به ذهنش رسید. مسائلی که تو بعضی از اختراعاتی که برای بررسی به دستش می‌رسید مطرح می‌شد.
تو سال ۱۹۰۲ انیشتین با دوستاش یه گروه تشکیل داد که دورهم جمع می‌شدند و درباره علم و فلسفه بحث می‌کردند. اسم گروهشون رو “آکادمی المپیا” گذاشته بودند که البته با توجه به شرایط ساده و غیررسمی‌شون، اسم بامزه‌ای بود. یکی از کسایی که گاهی تو جلساتشون شرکت می‌کرد، همسر آینده انیشتین یعنی ماریچ بود. بیشتر مباحث‌شون حول کارهای فیلسوف‌ها و دانشمندانی مثل پوینکاره، ماخ و هیوم می‌چرخید که تأثیر زیادی روی عقاید بعدی انیشتین گذاشتند.
اولین مقاله های علمی انیشتین تو سال ۱۹۰۱ منتشر شد. موضوع این مقاله‌ها در مورد فیزیک مولکولی بود و خودش بعدا اونها رو رد کرد. رساله دکترای انیشتین هم که تو سال ۱۹۰۵ تکمیل شد، به موضوعی تو فیزیک مولکولی می‌پرداخت.
سال ۱۹۰۵ رو میشه سال فوق‌العاده‌ای برای فیزیک و سال شکوفایی انیشتین دونست. تو همین سال بود که اون چهار تا مقاله مشهور خودش رو درباره اثر فوتوالکتریک، حرکت براونی، نظریه نسبیت خاص و هم‌ارزی جرم و انرژی منتشر کرد. این مقاله‌ها انیشتین رو در بین همکارانش به شدت مورد توجه قرار داد.
در سال ۱۹۰۸ دوره کارمندی انیشتین تو اداره ثبت اختراع به پایان رسید و اون تونست یه موقعیت تدریس تو دانشگاه برن رو به دست بیاره. سخنرانی‌ای که اون تو سال ۱۹۰۹ درباره الکترودینامیک نسبیتی تو دانشگاه زوریخ ارائه داد، حسابی مورد توجه قرار گرفت و باعث شد دانشگاه زوریخ با ایجاد یه جایگاه استادیاری جدید، اون رو از برن به خودش جذب کنه.
در سال ۱۹۱۱ با قبول جایگاه استادی در دانشگاه آلمانی چارلز-فردیناند در پراگ، به مقام استادی کامل رسید. با نقل مکان به پراگ، ۱۱ مقاله علمی دیگه هم منتشر کرد.
در سال ۱۹۱۲ به دانشگاه زوریخ، جایی که درس خونده بود، برگشت و مشغول تدریس فیزیک نظری شد. فعالیت‌های آموزشی اون تو این دوره روی ترمودینامیک و مکانیک تحلیلی متمرکز بود و علایق پژوهشی‌ش هم شامل نظریه مولکولی گرما، مکانیک محیط پیوسته و توسعه نظریه نسبیت عام برای گرانش می‌شد. تو کار روی گرانش از دوستش گروسمن کمک گرفت که دانش بیشتری تو ریاضیات مورد نیاز این حوزه داشت.
تو بهار ۱۹۱۳، دو فیزیکدان آلمانی به نامهای ماکس پلانک و والتر نرنست به زوریخ اومدن تا انیشتین رو راضی کنن که به برلین نقل مکان کنه. اونا عضویت تو آکادمی علوم پروس، ریاست مؤسسه فیزیک کایز ویلهلم که قرار بود تأسیس بشه و یه جایگاه استادی تو دانشگاه هومبولت برلین رو بهش پیشنهاد دادن. تو این جایگاه می‌تونست بدون هیچ وظیفه تدریسی، تحقیقاتش رو با حقوق استادی دنبال کنه. این پیشنهاد برای انیشتین خیلی جذاب بود، چون برلین محل زندگی دوست‌دختر جدیدش، السا لوونتال، بود.
در نهایت در ۲۴ جولای ۱۹۱۳ عضو آکادمی علوم پروس شد و اول آوریل ۱۹۱۴ به آپارتمانی تو منطقه دالم برلین نقل مکان کرد. کمی بعد هم رسما تو دانشگاه هومبولت مشغول به کار شد.
با شروع جنگ جهانی اول تو ۱۹۱۴، انیشتین کم‌کم از کشور آلمان که توش به دنیا اومده بود، فاصله گرفت. وقتی تو اکتبر ۱۹۱۴ “مانیفستو نود و سه نفر” منتشر شد. سندی که توسط گروهی از اندیشمندان برجسته آلمانی برای توجیه جنگ‌طلبی آلمان امضا شده بود – انیشتین یکی از معدود روشنفکران آلمانی بود که خودش رو از اون کنار کشید و به جای اون، “مانیفستو خطاب به اروپاییان” رو امضا کرد که پیام‌آور صلح بود.
اما ابراز تردیدش نسبت به سیاست‌های آلمان، مانع از انتخابش به عنوان رئیس دوساله انجمن فیزیک آلمان تو سال ۱۹۱۶ نشد. با تأسیس مؤسسه فیزیک کایز ویلهلم تو سال بعد، همونطور که پلانک و نرنست قول داده بودند، انیشتین به عنوان اولین مدیر اون منصوب شد.
تو سال ۱۹۲۰ به عضویت خارجی آکادمی سلطنتی هنر و علوم هلند و در ۱۹۲۱ به عضویت خارجی انجمن سلطنتی بریتانیا درآمد. تو سال ۱۹۲۲ جایزه نوبل فیزیک ۱۹۲۱ رو به پاس “خدماتش به فیزیک نظری و به خصوص کشف قانون اثر فوتوالکتریک” بهش اهدا کردند. با این حال، بعضی از فیزیکدان‌ها هنوز نسبت به نظریه نسبیت عام تردید داشتن و تو متن اهدای جایزه نوبل هم اشاره‌ای با کمی شک به کارهای انیشتین در مورد اثر فوتوالکتریک شده بود.
تو اون متن اشاره‌ای به ایده انیشتین در مورد ماهیت ذره‌ای نور نشده بود که بعدا با استنتاج طیف پلانک توسط ساتیندرا نات بوس در سال ۱۹۲۴، مورد پذیرش کل جامعه علمی قرار گرفت.
تو همون سال ۱۹۲۲، انیشتین به عنوان عضو افتخاری بین‌المللی آکادمی هنر و علوم آمریکا انتخاب شد. مهم‌ترین جایزه بریتانیا که معادل جایزه نوبل بود، یعنی مدال کوپلی انجمن سلطنتی، تا سال ۱۹۲۵ به انیشتین اهدا نشد. در سال ۱۹۳۰ هم به عنوان عضو بین‌المللی انجمن فلسفی آمریکا انتخاب شد.
با روی کار اومدن نازی‌ها و هیتلر تو آلمان، انیشتین که تو فوریه ۱۹۳۳ برای بازدید تو آمریکا بود، دیگه نمی‌تونست به کشورش برگرده. تو همون سال، برای سومین بار به عنوان استاد مهمان دو ماهه تو مؤسسه تکنولوژی کالیفرنیا مشغول به کار شد. تو فوریه و مارس ۱۹۳۳، گشتاپو چندین بار به آپارتمان خانواده انیشتین تو برلین حمله کرد.
اون و همسرش السا تو مارس به اروپا برگشتن و تو مسیر متوجه شدن که رایشستاگ آلمان “قانون تفویض اختیارات” رو تصویب کرده که عملا باعث دیکتاتوری قانونی هیتلر می‌شد. همچنین فهمیدن که دیگه نمی‌تونن به برلین برن. بعدا هم خبر می‌رسه که کلبه‌شون توسط نازی‌ها مورد حمله قرار گرفته و قایق بادبانی شخصی انیشتین هم مصادره شده.
با رسیدن به آنتورپ بلژیک تو ۲۸ مارس ۱۹۳۳، انیشتین بلافاصله به کنسولگری آلمان رفت و با تسلیم پاسپورتش، رسما از شهروندی آلمان انصراف داد. نازی‌ها بعدا قایقش رو فروختن و کلبه‌ش رو به اردوگاه جوانان هیتلر تبدیل کردن.
انیشتین، پناهنده‌ای در جستجوی خانه‌ای جدید
اوایل ۱۹۳۳، انیشتین فهمید که دولت جدید آلمان یه سری قوانین گذاشته که جلوی کار کردن یهودی‌ها تو سمت‌های دولتی رو می‌گیره، از جمله تدریس تو دانشگاه‌ها. هزاران دانشمند یهودی مجبور شدن بخاطر این قوانین بی‌سروصدا کارشون رو تو دانشگاه‌ها ول کنن و اسمشون از لیست کارکنان دانشگاه‌ها پاک شد.
یه ماه بعد، کتاب‌های انیشتین هم جزو کتاب‌هایی بودن که تو آتش‌سوزی‌های دانشجوهای آلمانی علیه کتاب‌های ضدآلمانی سوخت. وزیر تبلیغات نازی‌ها، جوزف گوبلز، اعلام کرد که «روشنفکری یهودی مرده». حتی یه مجله آلمانی اسم انیشتین رو تو لیست دشمنان رژیم نازی گذاشت و نوشت «هنوز دارش نزدن» و جایزه ۵ هزار دلاری برای کشتنش تعیین کرد.
بعد از این اتفاقات، انیشتین دیگه خونه ثابتی نداشت و نمی‌دونست قراره کجا زندگی کنه و کار کنه. از طرفی نگران سرنوشت خیلی از دانشمندای دیگه تو آلمان بود.
با کمک شورای کمک به اساتید که تو همون سال ۱۹۳۳ تاسیس شده بود تا به فرار دانشمندان از دست نازی‌ها کمک کنه، انیشتین تونست آلمان رو ترک کنه. اون چند ماه تو یه خونه اجاره‌ای تو بلژیک زندگی کرد.
اواسط ۱۹۳۳، به دعوت یه عضو پارلمان انگلیس، به مدت ۶ هفته به انگلیس رفت. این عضو پارلمان تو سال‌های قبل با انیشتین دوست شده بود. اون یه کلبه چوبی تو یه منطقه خلوت رو در اختیار انیشتین گذاشت و حتی دو تا محافظ مسلح براش استخدام کرد چون امنیتش تو خطر بود.
این عضو پارلمان، انیشتین رو با سیاستمدارای مهم انگلیس مثل وینستون چرچیل آشنا کرد. انیشتین ازشون کمک خواست تا به خروج دانشمندان یهودی از آلمان کمک کنن. چرچیل هم بلافاصله دوست و فیزیکدان خودش رو فرستاد آلمان تا دانشمندان یهودی رو پیدا کنه و براشون تو دانشگاه‌های انگلیس جا بگیره.
انیشتین بعدا با رهبرهای کشورهای دیگه مثل نخست‌وزیر ترکیه هم تماس گرفت تا به پیدا کردن کار برای دانشمندان آواره یهودی کمک کنه.
تو همون موقع که تو انگلیس بود سخنرانی‌های زیادی انجام داد و درباره بحرانی که تو اروپا شکل گرفته بود صحبت کرد. تو یکی از سخنرانی‌هاش از رفتار آلمان با یهودی‌ها انتقاد کرد و همزمان طرحی رو برای شهروندی یهودی‌ها تو فلسطین ارائه داد.
اما هیچ‌کدوم از طرح‌هاش برای موندن تو انگلیس قبول نشد و در نهایت پیشنهاد موسسه مطالعات پیشرفته تو پرینستون، نیوجرسی آمریکا رو پذیرفت و به عنوان پژوهشگر ساکن اونجا شد.
محقق مقیم در موسسه مطالعات پیشرفته
در سال ۱۹۳۳ انیشتین تو یه سخنرانی پرشور تو لندن درباره اهمیت آزادی علمی حرف زد. بعد از چند روز به آمریکا برگشت و یه جایگاه به عنوان پژوهشگر مقیم تو مؤسسه مطالعات پیشرفته گرفت. این مؤسسه به پناهگاهی برای دانشمندایی که از آلمان نازی فرار می کردن معروف شده بود. در اون موقع، اکثر دانشگاه‌های آمریکا از جمله هاروارد، پرینستون و ییل به خاطر سهمیه‌بندی یهودی‌ها، دانشجو یا استاد یهودی خیلی کم داشتن یا اصلا نداشتن. این سهمیه‌بندی تا اواخر دهه ۱۹۴۰ ادامه داشت.
انیشتین هنوز برای آینده‌ش مطمئن نبود. چند تا دانشگاه تو اروپا بهش پیشنهاد کار داده بودن، از جمله کالج مسیح، آکسفورد. انیشتین چند بار کوتاه بین سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۳ اونجا رفته بود و بهش یه بورسیه پژوهشی پنج ساله هم پیشنهاد داده بودن. ولی بالاخره تو سال ۱۹۳۵ تصمیم گرفت که به طور دائم تو آمریکا بمونه و برای شهروندی درخواست بده.
همکاری انیشتین با مؤسسه مطالعات پیشرفته تا زمان مرگش تو سال ۱۹۵۵ ادامه داشت. اون یکی از چهار نفر اولی بود که برای این مؤسسه جدید انتخاب شد (به همراه جان نویمان، کورت گودل و هرمان ویل). خیلی زود با گودل دوستای صمیمی شد. این دوتا با هم دیگه قدم می‌زدند و درباره کارهاشون صحبت می‌کردن. دستیار انیشتین، یعنی بوریا کافمن، بعدها خودش فیزیکدان شد.
تو این دوره، انیشتین سعی کرد یه نظریه میدان واحد درست کنه و بتونه تفسیر پذیرفته شده فیزیک کوانتومی رو رد کنه، که البته تو هر دوتا ناموفق بود. اون از سال ۱۹۳۵ به بعد تو خونه خودش تو پرینستون زندگی می‌کرد. خونه آلبرت انیشتین تو سال ۱۹۷۶ به عنوان یه نقطه عطف تاریخی ملی شناخته شد.
جنگ جهانی دوم و پروژه منهتن
تو سال ۱۹۳۹، یه گروه از دانشمندان مجارستانی که توش لئو سیلارد، فیزیکدان مهاجر هم بود، سعی کردن به واشنگتن راجع به برنامه آلمان نازی برای ساخت بمب اتم هشدار بدن. ولی کسی حرفشون رو جدی نگرفت. انیشتین و سیلارد به همراه بقیه دانشمندای مهاجر مثل ادوارد تلر و یوجین ویگنر، احساس مسئولیت می‌کردن که آمریکا رو از احتمال پیشی گرفتن آلمان تو ساخت بمب اتم باخبر کنن. اونا همچنین نگران بودن که هیتلر هیچ ابایی از استفاده از چنین سلاح وحشتناکی نداره.
برای اینکه مطمئن بشن آمریکا از این خطر آگاهه، تو جولای ۱۹۳۹، چند ماه قبل از شروع جنگ جهانی دوم تو اروپا، سیلارد و ویگنر رفتن سراغ انیشتین که یه صلح‌طلب بود تا در مورد احتمال ساخت بمب اتم بهش توضیح بدن. خود انیشتین می‌گفت تا اون موقع به همچین چیزی فکر نکرده بوده. ازش خواستن که با نوشتن یه نامه همراه با سیلارد به رئیس جمهور روزولت، از آمریکا بخواد که به این موضوع توجه کنه و خودش هم تحقیقات روی سلاح‌های هسته‌ای رو شروع کنه.
این نامه رو میشه گفت مهم‌ترین دلیل شروع تحقیقات جدی آمریکا روی سلاح‌های هسته‌ای، درست قبل از ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم بود. علاوه بر نامه، انیشتین از ارتباطاتش با خاندان سلطنتی بلژیک و ملکه مادر بلژیک استفاده کرد تا بتونه با یه فرستاده شخصی وارد دفتر بیضی شکل کاخ سفید بشه. بعضی‌ها میگن که بخاطر نامه انیشتین و ملاقات‌هاش با روزولت، آمریکا با تکیه بر «منابع عظیم مادی، مالی و علمی» خودش وارد «مسابقه» برای ساخت بمب شد و پروژه منهتن رو کلید زد.
برای انیشتین، جنگ یه «بیماری» بود و اون خواستار «مقاومت در برابر جنگ» بود. بعضی‌ها میگن که با امضای نامه برای روزولت، برخلاف اصول صلح‌طلبی‌اش عمل کرد. تو سال ۱۹۵۴، یه سال قبل از مرگش، انیشتین به دوست قدیمی‌ش، لینوس پاولینگ گفت: «تو زندگیم یه اشتباه بزرگ کردم، وقتی نامهای رو برای رئیس جمهور روزولت امضا کردم که توصیه می‌کرد بمب اتم ساخته بشه؛ اما یه توجیهی داشت. خطر اینکه آلمان‌ها اول بسازنش…»
تو سال ۱۹۵۵، انیشتین و ده تا دانشمند و روشنفکر دیگه، از جمله فیلسوف انگلیسی برتراند راسل، یه بیانیه امضا کردن که توش به خطر سلاح‌های هسته‌ای اشاره شده بود. تو سال ۱۹۶۰ هم انیشتین بعد از مرگش به عنوان عضو موسس آکادمی جهانی هنر و علوم (WAAS) انتخاب شد، سازمانی که توسط دانشمندان و روشنفکران برجسته تاسیس شده بود تا خودشون رو وقف پیشرفت مسئولانه و اخلاقی علم کنن، مخصوصا با توجه به توسعه سلاح‌های هسته‌ای.
مرگ انیشتین
در هفدهمین آوریل ۱۹۵۵، انیشتین دچار خونریزی داخلی ناشی از پارگی آنوریسم آئورت شکمی شد که قبلا در سال ۱۹۴۸ توسط رودلف نیسن به صورت جراحی تقویت شده بود. او پیش‌نویس سخنرانی‌ای که برای حضور در تلویزیون به مناسبت هفتمین سالگرد تأسیس کشور اسرائیل آماده می‌کرد را با خود به بیمارستان برد، اما فرصت نکرد آن را کامل کند.
انیشتین از عمل جراحی سر باز زد و گفت: «می‌خوام خودم هر وقت که بخوام برم. اینکه به طور مصنوعی زندگی رو طولانی کنی، کار بی‌مزه ایه. من کار خودم رو کردم؛ دیگه وقته که برم. می‌خوام با وقار برم.» اوایل صبح روز بعد، در بیمارستان پرینستون و در سن ۷۶ سالگی درگذشت. انیشتین تا نزدیک به آخر عمرش به کار کردن ادامه داده بود.
در طی کالبد شکافی، آسیب‌شناس به نام توماس استولتز هاروی بدون اجازه خانواده، مغز انیشتین را برای نگه‌داری خارج کرد. او امیدوار بود که علم اعصاب آینده بتواند راز باهوش بودن انیشتین را کشف کند. بقایای انیشتین در ترنتون، نیوجرسی سوزانده شد و خاکستر او در مکان نامعلومی پراکنده شد.
در سخنرانی یادبودی که در ۱۳ دسامبر ۱۹۶۵ در مقر یونسکو برگزار شد، جی رابرت اوپنهایمر، فیزیکدان هسته‌ای، برداشت خود از انیشتین را چنین خلاصه کرد: «او تقریباً کاملاً فاقد تجملات و دوری از مسائل دنیوی بود… همیشه در او یک پاکی معصومانه و در عین حال لجبازی عمیق وجود داشت.»
انیشتین بایگانی های شخصی، کتابخانه و دارایی‌های فکری خود را به دانشگاه عبری اورشلیم در اسرائیل واگذار کرد.
