کشف بی‌سابقه: تغییرات عمیق مغزی زنان در دوران بارداری
بدن انسان در دوران بارداری دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی بسیاری می‌شود، و مغز نیز از این تغییرات مستثنی نیست. عصب‌شناسان در ایالات متحده اولین نقشه دقیق از مغز انسان در طول دوران بارداری را ارائه داده‌اند. این تحقیق نوآورانه بر اساس تغییرات عصبی مغز یک مادر باردار برای اولین بار انجام شده است؛ از مغز این زن قبل، حین و بعد از بارداری اسکن‌هایی گرفته شده است.
محققان با پیشرفت بارداری، متوجه کوچک شدن گسترده ماده خاکستری مغز شدند؛ ماده‌ای که شامل سلول‌های عصبی است. اگرچه کوچک شدن قسمت‌هایی از مغز ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، اما این تغییرات احتمالا به نفع مادر است و نشان‌دهنده بازآرایی بافت‌های مغز برای مادر شدن است.
محققان همچنین دریافتند که ارتباطات بین سلول‌های عصبی که ماده سفید مغز را تشکیل می‌دهند، در دو سه‌ماهه آخر بارداری افزایش یافته است. هنگامی که مدارهای عصبی به هر دلیلی تنظیم دقیق می‌شوند، ماده خاکستری معمولا کاهش می‌یابد در حالی که ارتباطات ماده سفید افزایش می‌یابد و اجازه می‌دهد اطلاعات با کارایی بیشتری در مغز جریان پیدا کنند.
امیلی جیکوبز، عصب‌شناس دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا، این فرایند را به تراشیدن مجسمه دیوید توسط میکل‌آنژ تشبیه می‌کند. او توضیح می‌دهد که هنرمند با یک بلوک بزرگ مرمر شروع می‌کند، اما با تراشیدن دقیق آن، به یک اثر هنری تصفیه‌شده تبدیل می‌شود. او در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت:
“تا به حال هرگز شاهد این تغییرات عظیم در مغز نبوده‌ایم.”
“ما توانستیم تغییرات گسترده‌ای در حجم ماده خاکستری، ضخامت قشر مغز، ساختار ماده سفید و حجم بطن‌ها مشاهده کنیم؛ و همه این‌ها به صورت هفتگی در حال تغییر بودند.”
تا مدت‌ها پیش، عصب‌شناسان معتقد بودند که مغز انسان با مدارهای عصبی ثابت و سخت طراحی شده است. اما اکنون می‌دانیم که مغز “نرم‌سیم” است؛ به این معنی که انعطاف‌پذیر و تغییرپذیر است و در طول یادگیری و پیری تغییرات مهمی را تجربه می‌کند.
ایده انعطاف‌پذیری مغز، علوم عصبی را متحول کرده و اکنون انقلابی دیگر در این حوزه در حال شکل‌گیری است. تا به امروز، کمتر از ۲ درصد از مطالعات تصویربرداری عصبی به هورمون‌های جنسی به عنوان عوامل تأثیرگذار اشاره کرده‌اند، هرچند تحقیقاتی اندک نشان‌دهنده ارتباط آماری معنادار بین استروئیدهای جنسی و تغییرات مغزی است.
برای مثال، در سال ۲۰۲۴ محققان به طور مفصل تغییرات ساختاری مغز را که در طول تغییرات هورمونی دوران قاعدگی اتفاق می‌افتد، مستند کردند. با این حال، تعداد مطالعاتی که تغییرات مغزی دوران بارداری را بررسی کرده‌اند بسیار محدود است. به گفته الیزابت کراستیل، عصب‌شناس دانشگاه کالیفرنیا، ایروین، تنها چند مطالعه در این زمینه انجام شده است.
در سال ۲۰۱۷، محققان نشان دادند که بارداری با کاهش قابل توجهی در ماده خاکستری مغز همراه است. در سال ۲۰۲۲، یک مطالعه دیگر در میان ۲۸ داوطلب نشان داد که هورمون‌های بارداری نحوه اتصال شبکه‌های مغزی را تغییر می‌دهند. جیکوبز می‌گوید: “ما هنوز چیزهای زیادی در مورد نوروبیولوژی بارداری نمی‌دانیم، و این به دلیل پیچیدگی زنان نیست؛ این مسئله به این دلیل نیست که بارداری مسئله‌ای پیچیده است.”
مطالعه MRI جدید، یک زن ۳۸ ساله را که برای اولین بار باردار شده و از طریق لقاح مصنوعی (IVF) باردار شده بود، دنبال کرد. این زن در مجموع ۲۶ اسکن MRI انجام داد که شامل چهار اسکن سه هفته قبل از لقاح، اسکن‌های متعدد در سه‌ماهه‌های اول، دوم و سوم بارداری، و هفت اسکن در دو سال پس از زایمان بود. همچنین در طول این دوره زمانی، نمونه‌های خون نیز از او گرفته شد.
در دوران بارداری، بیش از ۸۰ درصد از نواحی مغزی که مورد بررسی قرار گرفتند، کاهش میانگین ۴ درصدی ماده خاکستری را نشان دادند. اگرچه در پایان بارداری، همه چیز به حالت عادی بازگشت. نویسندگان می‌گویند این تغییرات مشابه تغییرات دوران بلوغ است. هنوز مشخص نیست که این تغییرات مغزی چگونه با تغییرات رفتاری مرتبط است. در حال حاضر، تنها مطالعات موجود، مطالعات حیوانی هستند و بیشتر این مطالعات بر مغز نرها تمرکز دارند.
در جوندگان باردار، برخی مطالعات نشان داده‌اند که افزایش هورمون استروژن و پروژسترون، مدارهای مغزی مانند هیپوتالاموس را بازبرنامه‌ریزی کرده و حساسیت مادر به بوها و صداهای نوزادان را افزایش می‌دهد. شاید پدیده‌ای مشابه در انسان‌ها رخ دهد، هرچند فیزیولوژی انسان‌ها پیچیده‌تر است و یافته‌های جوندگان ممکن است قابل تعمیم نباشد.
__ تکنو دات مرجع اخبار تکنولوژی __
